Đạo Đức Học Vị Kỉ và Đạo Đức Học Vị Tha (ethical egoism vs. ethical altruism)

Hai quan điểm đạo đức có vẻ ngược nhau: đạo đức học vị kỉ và đạo đức học vị tha (ethical egoism vs. ethical altruism).

Mùa xuân, muốn mở đầu Facebook bằng hai quan điểm đạo đức tuy trái ngược nhau như note trầm và bổng nhưng cùng cống hiến vào một bài nhạc đạo đức.

Quan điểm đạo đức học vị kỉ nghĩa là hãy lo cho mình trước tiên rồi sau đó quan tâm đến người khác. Kiểu như Đức Phật (Tất Đạt Đa) bỏ rơi vợ con không phụng sự cha mình để vào rừng sâu mưu cầu tâm linh giải thoát rồi quay về hoá độ cho vô lượng chúng sinh. Ông Bill Gates nỗ lực trở nên giàu nhất thế giới rồi mới bắt đầu ban phát bổng lộc cho toàn cầu. Gs Ngô Bảo Châu nhận giải Fields rồi mới cống hiến nhiều hơn cho Việt Nam/thế giới...Rất nhiều người thấy người khác làm từ thiện, tình nguyện viên mùa hè xanh...thì cũng thích nhưng bảo sau này tui có tiền tui sẽ làm. Một sinh viên bảo sau này tốt nghiệp ra trường làm có lương sẽ đóng góp cho quỹ bảo vệ môi trường. Rất nhiều ví dụ như vậy.

Một quan điểm đạo đức khác ngược lại là đạo đức học vị tha. Nghĩa là giúp người khác ngay và luôn mà chả quan tâm đến bản thân mình và không tư duy suy tính nhiều đến tương lai làm gì. Thí dụ tiền thân Đức Phật đã cho đi tiền bạc, cả một số bộ phận thân thể mình. Một số vị bồ tát đã có quan niệm hiểu kiểu dân gian là trì hoãn việc thành Phật vì phải dành thời gian cứu độ chúng sinh! Mark Zuckerberg, ông chủ Facebook, bảo không cần phải trở thành người giàu nhất thế giới mới bắt đầu làm từ thiện mà làm ngay bây giờ đến mãi về sau. Lục Vân Tiên trên đường đi thi gặp bọn cướp quậy Kiều Nguyệt Nga đã quên đi sứ mệnh thi cử làm quan mà lao vào đánh đuổi bọn cướp bất chấp hiểm nguy. Một em sinh viên nghèo ăn mỳ gói mà thay vì dùng mùa hè đi bồi bàn kiếm tiền để học tập lại chấp nhận không đi bồi bàn mà đi mùa hè xanh để về vùng sâu vùng xa giúp đỡ dân còn nghèo hơn mình nhiều lần.

Có lần mình có giảng một bài về khoảng 20 quan điểm đạo đức. Nhìn chung, một con người được gọi là đạo đức có vẻ phải cùng lúc theo khoảng 5 quan niệm đạo đức hay nhiều hơn chứ không thể chỉ theo 1 quan điểm đạo đức mà đủ gọi là đạo đức đâu.

Mùa dịch bệnh này nhiều người đói khổ khó khăn lắm. Nếu có duyên các bạn Facebook đi theo quan niệm thứ 2, đạo đức học vị tha, để giúp gì được cho ai đó thì giúp luôn, ngay và luôn, đi chứ chờ đến khi bạn giàu lên, bạn công thành danh toại...thì người thân, gia đình và xã hội đã quá khốn khổ hay chết cả rồi...