Thông tin bên này được phân loại ra theo một hệ thống kim tự tháp. Tôi vẽ cái ảnh cho thầy thấy.
Kim tự tháp này tạm chia 5 tầng. Tầng đáy rộng mà đỉnh thì hẹp. Từ đáy lên, Tầng thấp nhất là các loại báo miễn phí hằng ngày. Có thể là báo giấy hay báo điện tử. Ở Mỹ đây ở các tiệm Việt Nam hay để báo miễn phí bằng tiếng Việt, và có thể tiếng Anh. Có thể kể thêm tầng này là các bài viết từ email, facebook, blog...hay các từ điển tự định nghĩa (Wikipedia) của bất cứ ai. Nói chung số lượng rất nhiều (đáy kim tự tháp rộng) nhưng chất lượng kém nhất (tầng thấp nhất). Không nói những thông tin này là sai. Nhưng mình cũng không nói những thông tin miễn phí này là đúng. Mình chỉ có thể nói đây là những nguồn thông tin không đáng tin cậy. Mình nhớ có lần một vị thượng toạ chuyên tu hỏi mình về việc có nhận bài viết qua email Người Trung Quốc ăn thịt người. Thượng Toạ hỏi mình chuyện này có không? Mình bảo không thể nói có mà cũng không thể nói không, mình không kết luận được. Mình chỉ có thể nói là nó được lan truyền từ những nguồn thông tin không đáng tin cậy, Không thể được dùng để trích dẫn trong khi viết lách hàn lâm. Tất nhiên, mình khi viết trên facebook thì vẫn có thể dùng trích từ các loại này vì nó miễn phí và phổ biến. Facebook có tính chất chơi vui nên sao cũng đựợc.
Nhược điểm của loại báo mua này là vì nó ra hàng ngày nên nó cần khẩn trương cho kịp giờ. Nó không đủ thời gian để kiểm chứng và kiểm duyệt. Nó có thể sai sót. Dù báo mua này khá tốt, trong viết lách học thuật vẫn ít khi đựợc chấp nhận trích dẫn.
Thế là mình lên tầng thứ 3, các loại tạp chí (magazine). Các loại này khá đa dạngmình không biết hết, xuất bản nửa tháng hay một tháng hay 3 tháng hoặc lâu hơn. Các loại này có thể đáp ứng tính thời sự và cũng có nhiều bài giá trị vì đã có một khoảng thời gian để kiểm duyệt. Nhiều người thích mua tạp chí vì nó có thể giữ lâu hơn nhật báo, màu sắc đẹp hơn trong khi nó quét được khá nhiều thông tin quan trọng trong thời gian vừa qua. Nó dành cho người không có nhu cầu chém gió (không cần tin thời sự), cũng như người bận rộn không đủ thời gian và năng lượng đọc báo hàng ngày. Tuy vậy, nó cũng chưa được chấp nhận rộng rãi trong những bài viết mang tính hàn lâm.
Tầng thứ 4 gồm những cuốn sách (book) của các tác giả uy tín. Vì đang nói về đọc, nhưng nếu nói về xem thì cũng có thể tương đương, tầng này là những bộ phim của các đạo diễn uy tín. Hãy nhớ một điều là nếu tác giả ấy chuyên về kinh tế, thì viết sách về kinh tế ta có thể tin; nếu vị này viết về tôn giáo hay thiên văn, hay chính trị...thì không nên tin vì vị này liền trở thành tác giả không uy tín. Anh chỉ giỏi trong lĩnh vực của anh thôi! Ra khỏi lĩnh vực này thì anh cũng xoàng như người khác. Trong viết lách hàn lâm có thể chấp nhận những cuốn sách từ các vị này. Nhưng thỉnh thoảng vẫn không được chấp nhận. Hiện mình đang học về Phật Giáo với giáo sư D'Amato. Ông ấy không chấp nhận mình trích dẫn từ các cuốn sách dù tác giả nổi tiếng; Ông ấy chỉ chấp nhận những tạp chí hàn lâm. Đức Dalai Lama hay thiền sư Nhất Hạnh vẫn không được trích dẫn. Có nghĩa là khi muốn viết điều gì đó hàn lâm, mình không nên lấy sách hai vị cực kì nổi tiếng ấy trích ra. Phải có bằng tiến sĩ ở trường tốt thì mới nên lấy nguồn từ tác giả ấy. Tiến sĩ danh dự không tính.
Tạp chí hàn lâm (scholarly journal hay academic journal) nằm ở tầng 5, tầng cao nhất cuả kim tự tháp. Đây là những tạp chí đã qua thẩm định (peer review). Khi một người nào đó, khá giỏi, viết bài muốn đăng lên tạp chí uy tín thì họ có một và hoặc vài chuyên gia đánh giá cái bài này nó chất lượng ra sao. Nếu tốt mới được đăng lên. Việc đánh hàn lâm này có thể mất thời gian khá lâu, vài tháng, nửa năm, một năm, hoặc 2 năm. Đây là những bài viết uy tín, được dùng để học tập và trích dẫn trong khi mình viết các bài viết mang tính hàn lâm. Mình nhớ khi muốn viết về anh chàng Joshua Wong, người đấu tranh cho dân chủ ở Hong Kong, thì phong trào chàng này bùng phát đã hơn 3 tháng mà vẫn chưa có tạp chí uy tín nào đăng cả.
Có câu nói thế này, "một trong những nghịch lí thời nay là con người thừa thông tin nhưng đói tri thức." Thời gian của mình không nhiều, chúng ta cần chọn những thông tin, tri thức từ các tạp chí uy tín mà đọc. Mình có thể đọc những cuốn sách hay từ các tác giả nổi tiếng hay từ các nhân vật nổi tiếng đề cử, giới thiệu. Người dân những nước nghèo không chịu bỏ tiền mua để đọc, chỉ đọc đồ miễn phí thì chất lượng không cao. Họ có thể làm mồi ngon cho tuyên truyền, khiến tư duy sai lạc, đi vào cực đoan. Kết quả là những quốc gia đó không có nhiều sáng tạo, không làm được xe máy, xe hơi hay cao hơn...
Thừa thông tin nhưng đói tri thức là vậy.
BBC hay VOA hay RFI...là những báo hằng ngày khá nổi tiếng từ các quốc gia Anh, Mỹ, Pháp. Tuy vậy, đây không phải là những nguồn thông tin đáng tin cậy, khách quan, ít nhất trong viết lách hàn lâm. RFA (Á Châu Tự Do) lại càng không phải nguồn uy tín; chất lượng nguồn này còn kém hơn các nguồn trước. Anh Ba Sàm, Đàn Chim Việt...cũng không phải nguồn khách quan. Ngược lại cũng thế, một số tờ báo ca ngợi đảng Cộng Sản trong nước cũng không phải là nguồn khách quan. Cũng xin nói thêm, từ ngàn xưa thời Đức Phật, ngài đã bác cả hai cực đoan Duy Vật và Duy Tâm. Đến thế kỉ 20, đất nước ta có một cuộc nội chiến khủng khiếp giữa 2 chủ nghĩa này. Miền bắc theo Cộng Sản là Duy Vật: chết là hết. Miền nam theo duy tâm Thiên Chúa: có linh hồn bất diệt. Gần nửa thế kỉ trôi qua mà cả hai ý thức hệ này vẫn choảng nhau quyết liệt trên báo chí tuyên truyền. Đạo Phật là trung đạo. Mình không Duy Tâm cũng chẳng Duy Vật. Nhiều người theo Phật mà không biết điều này.
Mình cần đọc hay học về hai mặt: sâu và rộng.
Học về chiều sâu tức là chọn một ngành nào đó để đi theo. Ngoài đam mê, nó còn là cái nghề kiếm cơm. Tôi là tu sĩ Phật Giáo nên tôi học về Phật Giáo bên này. Tôi thấy hài lòng và may mắn về điều đó. Học Phật, tu Phật, và dạy Phật. Nhiều người không có chuyên môn. Chuyện gì cũng nói được nhưng chả giỏi chuyện nào cả. Trong Phật học cũng cần chuyên sâu về một mảng nào mới hay. Trong Phật Giáo, tạp chí này là uy tín, Journal of the International Association of Buddhist Studies: https://journals.ub.uni-heidelberg.de/index.php/jiabs/index
Con người cần được giáo dục về bề rộng. Có kiến thức chuyên môn chưa đủ. Tri thức bề rộng làm cho tầm nhìn mình trở nên cởi mở và phong phú hơn, ít rơi vào cực đoan. Người học y khoa không phải là học y khoa từ lúc 5 tuổi. Muốn học y khoa phải học xong cấp 3 rồi phải học 2 năm đầu đại cương toán lý văn chương triết học đạo đức... nữa. Sau đó mới được học kiến thức chuyên môn. Ở Mỹ đào tạo bác sĩ còn yêu cầu cao hơn nữa. Nói sơ vậy cho mình biết việc học rộng rất quan trọng. Người xưa dạy "thượng tri thiên văn, hạ tri địa lý, trung tri nhân sự" nhằm đào tạo con người đầy đủ tri thức về nhân sinh quan và vũ trụ quan.
Để đọc tốt hơn, mình cũng nên tập viết. Nhưng có lẽ tôi chia sẻ chừng này cũng tạm đủ. Xin dừng. Cảm ơn câu hỏi rất trí tuệ của thầy.
Thân ái,
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét