Thay Đổi Sự Phân Loại Để So Sánh

Đôi khi chỉ cần thay đổi sự phân loại (category).
Nhiều sự vật, vấn đề ngỡ như chả liên quan đến nhau nhưng nó lại có liên quan khá mật thiết. Điều này đôi khi tuỳ thuộc sự phân loại. Thực vậy, theo cách phân loại A thì hai vấn đề có thể không tương thích cho việc so sánh nhưng nếu theo cách phân loại B thì hai vấn đề ấy lại rất liên quan.
Comparative religion (tôn giáo tỉ giáo) là việc so sánh các tôn giáo với nhau. Có thể là việc so sánh trong cùng một tôn giáo với hai tông phái khác nhau. Thí dụ Hoà Thượng Minh Châu có so sánh Kinh Trung Bộ và Trung A Hàm trong luận án tiến sĩ của ngài. Có ý kiến cho rằng không nên so sánh Đạo Thiên Chúa với Cộng Sản vì Cộng Sản không phải là tôn giáo nên việc so sánh là không tương thích.
Tuy vậy, nếu mình phân loại khác đi thì có thể so sánh được. Thí dụ thứ nhất là phân loại theo kiểu so sánh tôn giáo (Đạo Thiên Chúa) và phản tôn giáo (Cộng Sản). Tất nhiên là bên nào cũng nói tốt về mình cả (và không quên đá xoáy đối thủ) nào là bác ái siêu việt nào là tự do hạnh phúc...nhưng so sánh với nhau có thể cho thấy nhiều điều hàn lâm lẫn thú vị. Tất nhiên là Đạo Phật cũng có thể đem ra so sánh.
Phân loại thứ hai không theo kiểu tôn giáo mà theo kiểu triết học. Đạo Thiên Chúa có thể thuộc Duy Tâm mà Cộng Sản lại thuộc Duy Vật. Phân loại kiểu này thì hai vấn đề có thể so sánh được. Thế thôi.
Có ý kiến bảo rằng Niết Bàn không nên xếp vào các Pháp Ấn vì Niết Bàn là vô vi còn các Pháp Ấn còn lại thuộc hữu vi. Đây là xếp về bản thể và hiện tượng. Không những Pháp Ấn mà còn Tứ Diệu Đế nữa cũng không ổn vì diệu đế thứ 3 là Diệt cũng là Niết Bàn. Như thế thì Tứ Diệu Đế là cách phân loại không ổn.
Tuy nhiên, nếu phân loại theo kiểu khác đi, thí dụ theo mục Danh Từ Phật Học thì các Pháp Ấn có hay không có Niết Bàn đều được chứ có sao đâu, tương tự là Tứ Diệu Đế. Thực vậy, chỉ cần đổi cách phân loại kiểu nguyên tắc y khoa thì Tứ Diệu Đế là ổn: chỉ cái bệnh, nguyên nhân bệnh, sự chấm dứt bệnh, và con đường chấm dứt bệnh.
Vấn đề là đổi cách phân loại mà thôi.