Thầy Pháp Cẩn: tháng 11 2019

Nhìn Từ Bên Trong và Bên Ngoài

Trong nghiên cứu tôn giáo có hai chữ là insider (góc nhìn từ người trong cuộc) và outsider (nhìn từ người ngoài cuộc). Cụ thể hơn, Nhân Học Tôn Giáo có hai thuật ngữ emic và etic với nghĩa tương đương. Đôi khi cái nhìn từ hai phía này là khác nhau. Có thể: một bên đúng một bên sai, cả hai đều sai, cả hai đều đúng, cả hai đều có phần đúng và phần sai.
Ảnh bìa của Tạp Chí Time (Hoa Kỳ) năm 2013 có đưa ảnh một sư Miến Điện tên U Wirathu với dòng chữ "Gương Mặt của Khủng Bố Phật Giáo."

Nhưng Tổng Thống Miến Điện lúc đó, ông Thein Sein, đã công kích tờ Time và gọi tôn kính vị sư này là "son of Lord Buddha" (người con trai của Phật Tổ). Bộ trưởng Các Vụ Việc Tôn Giáo ở

Miến lúc đó cũng đứng về phe sư này.

Mình không muốn bàn về chính trị hay tôn giáo ở đây; mình cũng không muốn bảo bên nào đúng bên nào sai, mà chỉ muốn nêu ra vấn đề là có những hệ giá trị khác nhau, những hiểu biết khác nhau nhìn từ hai hướng tiếp cận bên trong và bên ngoài.

Nan Đề trong Đạo Đức.

Hồi học môn Đạo Đức (ethics), giáo sư mỗi khi vào lớp giảng một bài khoảng nửa tiếng thôi, sau đó là có một nhóm cỡ 3-4 người lên thuyết trình. Tuần nào gần như cũng thế, trừ vài tuần đầu học nhiều lý thuyết và tuần cuối thi cử.
Một bài thuyết trình dạng này để đạt yêu cầu tối thiểu phải trình bày một lưỡng đề (dilemma, hay nan đề) để đem ra mời cả lớp tranh luận. Cãi nhau rất nhiều. Lưỡng đề là một việc hay sự kiện mà nếu giải quyết cách này thì nó cũng có nhiều bất ổn mà giải quyết cách kia cũng có nhiều bất ổn. Điểm được chấm cao dựa vào vài yếu tố mà yếu tố quan trọng phải là có một lưỡng đề hay và gây tranh cãi. Thí dụ một lưỡng đề dở là nên du học hay không nếu ở nước đang phát triển như Việt Nam? Thực ra thì lựa chọn nào cũng có hai mặt nhưng lưỡng đề này hay vừa phải, không hay lắm vì phần nên du học nó hợp lý hơn nếu bạn đủ tiền và khả năng. Thực tế bao người giỏi/giàu du học đấy thôi. Tức là câu hỏi này nó cũng có tranh cãi nhưng không nhiều.
Mình cũng có thuyết trình về một lưỡng đề và được chấm điểm tối đa hihi.
Lớp có trình bày vài lưỡng đề thấy lạ. Lạ vì tưởng mọi chuyện là đương nhiên nhưng nó không đương nhiên. Thí dụ là nên tiêm phòng vắc xin hay không? Ở Mỹ, và có thể nhiều nơi trên thế giới, nhiều người cứ tưởng nên tiêm phòng vắc xin. Như thế là tốt vì mình được khuyên là nên tiêm. Nhưng thực ra nó có tác hại đủ lớn để trở thành nan đề hay.

Một lưỡng đề hay nữa là về việc sử dụng máy bay điều khiển từ xa nhỏ (drone). Con diều thì được khuyến khích dùng chứ drone thì có một số điều mà có vẻ pháp luật Hoa Kỳ chưa chặt chẽ được. Thí dụ là nhiều drone có máy quay phim nên nó có thể dùng để quay cuộc sống riêng tư người dân. Cánh quạt của drone cũng có thể gây nguy hiểm cho con người. Hiện tại thì một số nơi quy định khá lỏng lẻo rằng chỉ cần bỏ tiền là mua về xài.
Án tử hình cũng là một nan đề hay. Rất nhiều nước Tây Phương Anh, Pháp Đức, Ý...đã bỏ án tử hình rồi nhưng Hoa Kỳ, Do Thái (Israel), Trung Quốc, Việt Nam... vẫn còn. Nga, và một số nước khác, vẫn còn nhưng trên thực tế đã không có bản án tử hình nào trong 20 năm nay. Trong nước Mỹ thì vài chục tiểu bang bỏ, vài chục tiểu bang vẫn giữ. Trên thế giới thì có một số quốc gia bỏ sau bao năm lại thi hành trở lại. Bên nào cũng có lý do.
Đạo Phật không đồng ý với án tử hình. Đức Giáo Hoàng cũng lên tiếng bãi bỏ án này.

một gương mặt trong Nữ Quyền Phật Giáo: Alice Collett

Xin giới thiệu một gương mặt trong Nữ Quyền Phật Giáo: Alice Collett.
Bà lấy tiến sĩ về Phật Giáo ở Cardiff University (Anh, 2004).
Bà có viết sách, tạp chí về vấn đề này. Bà có làm việc chung với Anayalo, một tỳ kheo người Đức hay viết về Nikayas so sánh với Agamas. Ông cũng có viết đôi điều về nữ quyền trong Phật Giáo.

Nguyền rủa-đạp phá thì dễ; xây dựng-phát triển thì khó

Chuyện người biểu tình hay bất đồng quan điểm với một chính thể là thường. Những người bất mãn có thể dễ dàng chỉ ra những kém cỏi của chính quyền bất cứ nước nào, vì đơn giản chả có mô hình chính trị nào hoàn hảo: chính quyền này tham nhũng-hối lộ, quan liêu, bán nước, để xả súng bừa bãi, vừa ngu vừa ác độc đàn áp bỏ tù đánh giết cướp hiếp người bất đồng chánh kiến...Nói chung là có vài tỉ kém cỏi của bất cứ chính quyền nào có thể chỉ ra. Nhóm ấy nhồi sọ dân chúng rằng chỉ cần thay đổi cái nhóm cầm quyền hiện tại là đất nước sẽ như cá chép hoá rồng, sẽ vùn vụt vươn vai như Thánh Gióng hay mị dân đủ kiểu.
Tất nhiên ở chiều ngược lại, chính quyền nào cũng không ngừng nhồi sọ tuyên truyền thần dân, gọi nhóm kia là phản động, hám danh lợi và ngu xuẩn nên bị lợi dụng với ý nghĩ nếu lật được nhóm lãnh đạo thì sẽ được chia chức lãnh đạo, cõng rắn cắn gà nhà, không hiểu thời thế,...
Đôi khi nhóm bất mãn đấu tranh. Phần lớn các cuộc đấu tranh, nếu không nói 99%, là thất bại vì chính quyền chủ động nắm quân sự trong tay. Đấu không lại.
Hoạ hoằn lắm vật đổi sao dời nhóm ấy lại được lên lãnh đạo đất nước sau bao phen vào sinh ra tử nếm mật nằm gai.
Nhưng điều hành một đất nước đâu phải chuyện dễ. Chỉ ra kém cỏi của chính quyền đương thời thì, như đã nói, rất dễ; xây dựng chính quyền mới đi, rồi sẽ biết khó.
Một đất nước đang phát triển (developing country, tên lịch sự để chỉ một nước nghèo+ngu) nó phải chấp nhận không hoàn hảo thôi. Nếu nó phát triển vài mặt này thì phải kém cỏi vài mặt kia, và ngược lại. Điều này cũng chả khác gì có ông bác sĩ mới thay ông bác sĩ cũ để cố chữa cho một núi bệnh nhân nan y: không dễ đâu.

6 Thùng Rác và Không Túi Ni Lông

Nơi mình ở yêu cầu phân loại đến 6 loại rác. Có 6 thùng khác nhau cho các loại rác.
Vùng mình sống giờ đã không còn túi ni lông. Siêu thị chiều nay mình ra mua thực phẩm có vài loại rau người ta phun sương nên ướt. Mua xong xách ra cổng thì vì túi giấy thấm nước nên rách, rớt thực phẩm mua ra. Người lau sàn nhà tốt bụng đi kiếm cho mình túi xách giấy khác.
Ý thức người dân và cả pháp luật về môi trường cao. Mình trân trọng điều này.
Phật Giáo có nói về chánh báo và y báo. Chánh báo là thân tâm mình; y báo là môi trường tự nhiên và xã hội quanh mình. Khi người ta có ý thức bảo vệ môi trường cao thì y báo sẽ nhận về tốt đẹp là môi trường khá sạch.
Image may contain: indoor

Đôi Điều Về Bảng Xếp hạng Các Quốc Gia Hạnh Phúc Thế Giới 2019

Bảng xếp hạng các quốc gia hạnh phúc nhất thế giới năm 2019 (tải bảng về, trang 27-29)
Trước hết, nên biết rằng hạnh phúc là một khái niệm rất trừu tượng và khó đo lường nên bảng xếp hạng này chỉ có giá trị tham khảo thôi chứ chả hàn lâm gì.
Trong bảng này thì các quốc gia Bắc Âu và Tây Âu rất hạnh phúc. Từ vị trí 1 đến 11 là:
1. Finland (7.769)
2. Denmark (7.600)
3. Norway (7.554)
4. Iceland (7.494)
5. Netherlands (7.488)
6. Switzerland (7.480)
7. Sweden (7.343)
8. New Zealand (7.307)
9. Canada (7.278)
10. Austria (7.246)
11. Australia (7.228)
...
Anh thứ 15, Đức 17, Mỹ 19, Pháp 24....

Có điều thú vị là 3 quốc gia Trung Quốc, Việt Nam, và Bhutan lần lượt đứng kề nhau thứ 93, 94, và 95.
Sở dĩ mình liệt kê Bhutan ra là vì có ý kiến trước đây cả thập kỉ cho rằng Bhutan là quốc gia hạnh phúc nhất thế giới. Tất nhiên là có vài bảng xếp hạng các quốc gia hạnh phúc và số liệu không giống nhau nhưng giờ thì từ từ người ta nhanh chóng nhận ra Bhutan, quốc gia rất trong sạch môi trường, không hạnh phúc như chính họ tuyên truyền về họ. Phải rồi, một quốc gia không hiệu quả về y tế, không có Đại học hàng đầu, dân thì nghèo làm sao có thể hạnh phúc nhất thế giới được? Y tế, giáo dục, và kinh tế là ba tiêu chí mà nếu lờ đi trong việc xét hạnh phúc của cá nhân, của cộng đồng, hay quốc gia thì cũng giống cố tình lờ đi sự tồn tại của 3 con voi trong phòng khách.
Thường ý thức hệ hay tôn giáo hay bảo rằng chúng ta là những người hạnh phúc nhất. Chuyện này có thể đúng và có thể sai. Nhưng nếu y tế, giáo dục, và kinh tế trong cộng đồng nào đó quá thấp mà bảo chúng tôi đang hạnh phúc thì có lẽ là nhóm ấy đang bị tuyên truyền?
Link này có thể tải bảng về: https://www.cnn.com/travel/article/worlds-happiest-countries-united-nations-2019/index.html

Question for Della Duncan

To Della Duncan,
I hear a statement that Bhutan is the happiest country in the world: my doubt. It is because I hear the people in North Korea say they are very happy, yet they do not have food to eat. Are they really happy or are they the victims of propaganda? The concept of relative deprivation should be considered. If you see that other people are rich and well-educated, you may be unhappy. Globalization has come. I think sooner or later the people in Bhutan or North Korea will realize that their public health is simple, their educational system is low, and their GDP per capita is super low (of course they do not have serious pollution, they do not have wars, and their communal culture may be cool). If Bhutan or North Korea is one of the happiest countries in the world, people from the world have to migrant to this country. In contrast, I am afraid their citizens will move to some developing country if they have a chance. There are some rankings on happiest countries, but in this link, 2019, Bhutan is the 95th: https://www.cnn.com/travel/article/worlds-happiest-countries-united-nations-2019/index.html
I think freedom is the foundation of happiness. Western (American) elements of freedom are external: economic autonomy, educational attainment, political participation and religious liberty. In contrast, Eastern (Buddhist) elements of freedom are internal: precept, concentration, and wisdom. Do you think a free and happy person or a happy country owns both Western and Eastern elements of freedom?
My second question is which majors may help improve the study and application of Happiness Studies?
Thank you very much,

Quang Le.

Quan Niệm Hạnh Phúc của Shopenhauer và 3 ứng dụng của PG Nhật

Triết gia Đức Arthur Shopenhauer (1788-1860) có đưa ra lý thuyết về hạnh phúc thế này. Hạnh phúc là tương đối vì nó phụ thuộc vào điều con người có và điều con người muốn. Nó như một phân số với điều đang có là tử số và điều muốn có là mẫu số. Ví dụ nếu có 100 đô mà mình muốn có 1 ngàn đô thì điều mình có chỉ 1/10 điều mình muốn thôi. Có nghĩa có thể có thất vọng, buồn chán. Tuy vậy, cũng từng ấy tiền mình có mà mình muốn có 50 đô thôi thì điều mình có gấp 2 lần điều mình muốn: tức mình hài lòng, mừng rơn, hạnh phúc.
Shigaraki, nhà thần học Phật Giáo Tịnh Độ Chân Tông Nhật Bản, viết tiếp quan niệm này. Ông bảo muốn hạnh phúc nhiều thì có 3 cách:
1. Tăng điều mình có.
2. Giảm điều mình muốn.
3. Tăng điều mình có và giảm điều mình muốn.

Rồi ông chia sẻ rằng kiểu hạnh phúc thứ 3 tuyệt nhất.
Phật Giáo là cách kiểm soát ham thích, tức có thể sai sử hay giảm thiểu ham muốn (cách 2). Nghĩa là tăng được an lạc.
Trong thực tế, nhìn chung thiền trên thế giới đi về hướng thứ 2, tức là tìm cách giảm ước muốn, trở về sống đời sống đơn giản muối dưa. Có vẻ Phật Giáo Nhật đi về hướng thứ 3, tức một mặt giảm ham thích (zen hay niệm Phật để quản lý tâm thức hiệu quả) trong khi tăng sở hữu (về giáo dục, sức khoẻ, kinh tế).

107-114.

Nhóm Tu Thiền Da Màu ở Oakland, thuyết trình bởi Ann Gleig

Gs Ann Gleig từ University of Central Florida đến UC Berkeley thuyết trình về một trung tâm thiền ở tại thành phố Oakland mà có toàn người da màu đến tu tập. Trong số họ, có khá nhiều giới LGBTQ.
Mình có tham dự buổi thuyết trình này và ấm áp vì ngày trước mình có đậu University of Florida mà không học. Mình cũng đã ở Orlando, thành phố có trường này, nhiều năm với bao kỉ niệm êm đềm.
Đây là đề tài nóng hổi trong giới Phật Học đương đại Hoa Kỳ. Lý do: đây là trung tâm, hay có thể gọi là nhóm, thiền đầu tiên với số lượng khá đông cho người da màu ở Mỹ.
Ann Gleig tranh cãi rằng theo bà thì Phật Giáo Hoa Kỳ đã đi về Hậu Hiện Đại (postmodernism) vì trung tâm thiền cho người da màu với khá đông đa dạng giới tính này đáp ứng khá nhiều tiêu chí của Phật Giáo Hậu Hiện Đại.
Trong khi đó, gs Robert Sharf, đang dạy ở UC Berkeley, người mà Ann Gleig có trích dẫn trong một bài viết trước đó, lại tranh luận rằng nhóm này vẫn còn nằm trong Phật Giáo Hiện Đại chứ chưa đi đến Hậu Hiện Đại.
2 gs cãi nhau rất sôi nổi. Cãi đến độ người này vừa hé miệng chưa nói được mấy câu người kia đã cắt lời. Và ngược lại. Mấy lần như vậy!
Mình cảm thấy ngượng cho lối cãi này. Sau đó mình có hỏi Oren Hanner, gs đang dạy mình một lớp Phật Học, người cũng tham dự buổi đó, rằng sao cả hai cãi mà cứ không cho bên kia nói mấy lần như vậy? Hanner cười cười bảo đây là kiểu Pháp thế đấy!
Gleig cũng nhân dịp này chia sẻ chút ít về cuốn sách bà mới xuất bản 2018 tên American Dharma do nhà xuất bản uy tín Đại học Yale ấn hành. Thường thì để được một nhà xuất bản uy tín từ một Đh uy tín ấn hành, cuốn sách ấy phải có giá trị hàn lâm hay một điểm độc đáo nào hay một khám phá mới mẻ gì đó.
Khi được hỏi có phải trung tâm tương tự trung tâm này sẽ không thể mọc lên ở đâu khác, mà chỉ có thể mọc ở Cali? Câu trả lời là trung tâm này không tìm thấy ở đâu khác mà chỉ thấy ở Oakland mà thôi!
Mình sẽ giải thích thêm về chủ đề này.

Thiền Sư Nhất Hạnh Nâng Cao Nữ Quyền và Sự Phê Phán Từ Hai Phía

Tháng 10 rồi là sinh nhật ngài thiền sư. Mình kỉ niệm theo cách của mình là đến chùa Phổ Từ giảng một bài về Thiền Sư Nhất Hạnh Diễn Giải Tứ Diệu Đế Ra Sao?
Mình tri ân thiền sư và tăng thân dù chỉ tu học với quý ngài từ 2004-2011.
Một điều đáng quý ở thiền sư là việc nâng nữ quyền trong Phật Giáo. Thiền sư đã làm điều này với nhiều hiểu biết, thương yêu, và cả can đảm. Điều này, tuy vậy, đã làm cho hai phía không vui, không hài lòng, thậm chí bực bội. 2 quan niệm này nhìn từ hướng bên trong, insider, và bên ngoài, outsider.

Trong Làng Mai, nhìn chung địa vị người nữ xuất gia chỉ thấp hơn một chút so với nam xuất gia. Ví dụ là khi đi khất thực thì không phải tăng đi xong rồi mới đến ni đi kế cận mà Làng Mai tổ chức kiểu 2 hàng do tăng đi trước vài vị rồi hàng ni cũng song song bắt đầu đi. Tất nhiên còn nhiều ví dụ nữa.
Phía truyền thống thì bảo để cho ni vào giáo đoàn xuất gia đã làm chánh pháp mất sớm đến nhiều ngàn năm! Thành thử, một sư bà phải cung kính một thầy trẻ đáng tuổi con cháu đã là chuyện quá có lợi cho ni chúng! Thế mà bây giờ còn đòi nâng thêm nữ quyền cho ni giới thì không thể chấp nhận nổi. Hơn nữa, làm trái lời Phật là sai rồi!
Ngược lại, phụ nữ nước ngoài (mới tuần rồi mình có nói chuyện với một tiến sĩ Phật Học nữ người Mỹ) lại không thể chịu được cái quan niệm phụ nữ phải thấp kém hơn nam giới, dù chỉ thấp hơn một chút theo quan niệm như định mệnh từ ngài thiền sư. Họ muốn phải bình đẳng thật sự với nam giới cơ với câu hỏi bỏ ngỏ bao giờ mới có lãnh đạo một giáo hội, tăng thống hay pháp chủ, là một nữ xuất gia/tại gia khi mà lãnh đạo chính trị nhiều nước đang là phụ nữ. Họ bảo nghe nói Phật Giáo giải thoát phụ nữ mà sao tăm tối nữ quyền thế này?