Một Loại Tiên Đoán Tự Thân Có Khả Năng Trở Nên Đúng (Self-fulfilling prophecy)

Self-fulfilling prophecy là tiên đoán có khả năng tự trở nên đúng. Có nghĩa là nếu không có tiên đoán ấy thì kết quả có thể khác đi. Bình thường thì tiên đoán không thể ảnh hưởng kết quả. Thí dụ tiên đoán đội bóng A sẽ thắng đội B thì tiên đoán ấy, dù đúng hay sai, thường không ảnh hướng đến kết quả. Nhưng Self-fulfilling prophecy lại khác.

            Ví dụ ở mức vi mô. Bà bán xôi đậu ghét vì cạnh tranh với bà bán phở bò sát bên. Bà bán xôi bèn tung tin nhảm và phát tờ rơi là bà bán phở nấu nhiều bột ngọt ăn không tốt cho sức khoẻ. Bình thường thì tin này không đúng vì bà bán phở bỏ rất ít bột ngọt. Nhưng sự xuất hiện tin đồn này làm cho một số khách hàng không phân biệt được bột ngọt nhiều hay ít khi ăn hay những khách hàng chưa từng ăn cảm thấy e ngại. Họ quay qua mua xôi vốn không có bột ngọt mà ăn. Bà bán phở bò từ từ trở nên ế ẩm, một tháng, hai tháng, ba tháng…Rồi bà không đủ tiền để thuê chỗ bán.  Ế chỏng ế chơ, bà liền phải bỏ bột ngọt nhiều vào nồi phở hằng ngày để giảm giá thành.
            Thế là tin đồn ấy trở thành sự thật!

            Một ví dụ nữa ở mức lớn hơn. Một ngân hàng nào đó bị đối thủ tung tin tràn lan ngân hàng ấy sắp phá sản. Thực tế không có vậy nhưng vì tin đồn ấy nên nhiều người vội vã ào ạt rút tiền khỏi ngân hàng. Ngân hàng ấy phá sản không lâu sau đó!
            Khi tin đồn một quốc gia sắp sụp đổ, cần dời đầu tư đi nước khác xuất hiện. Tin này có thể có ít nhiều ảnh hưởng. Tuy vậy, vì giới đầu tư có ban tư vấn nên họ đánh giá được tin đồn có chắc đúng hay không. Một quốc gia thường không chết bởi tin đồn như thế này.
            Phần lớn tin đồn kiểu self-fulfilling prophecy bịp được người kém học.