Sự Trưởng Thành Đạo Đức

Sự trưởng thành đạo đức, ethical maturity, cũng có nghĩa là nhạy cảm đạo đức, ethical sensitivity. Khi tu tập, hành giả trở nên nhạy cảm đạo đức. Hành giả khi chuẩn bị làm điều gì có thể cảm được phần nào hậu quả đem lại cho mình và cho người. Bậc thánh có sự nhạy cảm đạo đức rất cao và vi tế còn hạng phàm thì gần như trơ lỳ: bồ tát sợ nhân, chúng sanh sợ quả. Văn minh bất bạo động cũng từ đỉnh cao của sự nhạy cảm/trưởng thành đạo đức từ các vĩ nhân tôn giáo/tâm linh mà lưu xuất.
Người thường với nhau vẫn có sự khác nhau về nhạy cảm đạo đức. Có người đua xe đánh võng. Họ không nghĩ về hậu quả, tức cá nhân này không nhạy cảm đạo đức. Tương tự với việc hút chích. Đây là những phần thô về đạo đức. Lên mức cao hơn là ganh tỵ. Nếu người có nhạy cảm đạo đức, họ sẽ hoá giải tâm hành này. Nếu kém hơn thì có thể bộc phát ra lời nói, còn thô hơn thì biểu hiện ra hành động.
Trong sinh hoạt hằng ngày, nhìn những người xung quanh có thể thấy họ nhạy cảm đạo đức khác nhau. Có người mỗi khi rửa nồi cơm điện thì đổ nước cả trong và ngoài nồi mà rửa rồi úp cho khô: rửa thế mới sạch. Nhưng thỉnh thoảng cắm vào nấu thì nó giật nhưng họ vẫn muốn rửa kiểu đó. Có người thì quấn dây điện quanh cổ khi hát karaoke. Có người thì bỏ phẩm màu hay nấu cho cháy đen đường để tạo màu cho thức ăn. Có người lại rửa chén bằng nước rửa chén mà không rửa kĩ, chỉ tráng sơ. Có người thì dùng chung bàn chải đánh răng. Có người thì thường xuyên bôi bác chồng cho cả làng mà im như hến trước những ân tình và nỗ lực mà chồng làm cho mình. Có người lại bạo lực và bủn xỉn với người thân...
Trong đại gia đình, những người nhỏ, em út, thường có sự trưởng thành đạo đức thấp hơn những người lớn hơn. Lý do là người nhỏ thường nhận về tình thương và sự hi sinh của người lớn cho mình mà quá trình ngược lại thường ít. Khá nhiều gđ nghèo thì anh chị phải bỏ học để làm ruộng dành tiền cho em út học hành...

Khi nấu cơm điện, mình thường vo gạo bằng cách dùng nước lọc rồi nghiêng nồi chắt nước cho đến khi gạo chớm đổ sụp xuống thì mình dựng nồi lại, rồi mình đổ nước lọc vào nấu. Tuy vẫn còn nước vo gạo nhưng rất ít. Với mình thì thế là được. Nhưng khi quan sát một bạn Nhật nấu cơm thì bạn nhạy cảm đạo đức hơn mình. Bạn vo gạo bằng nước lọc rồi đổ tất cả gạo vào một rổ chờ 5 phút cho gạo khô rồi mới đổ gạo và nước lọc vào nồi nấu.